Chủ Nghĩa Xã Hội Khoa Học: Từ Nguồn Gốc Đến Ý Nghĩa Thời Đại

Bạn đã bao giờ nghe đến cái tên “Chủ Nghĩa Xã Hội Khoa Học” và tự hỏi nó là gì, tại sao lại được gọi là “khoa học”, và nó có còn liên quan gì đến cuộc sống của chúng ta ngày nay không? Nếu bạn đang tìm hiểu về chủ đề này, có lẽ để viết báo cáo thực tập, chuẩn bị cho bài thi, hay đơn giản là muốn mở rộng kiến thức, thì bạn đã đến đúng chỗ rồi đấy. Chủ nghĩa xã hội khoa học không chỉ là một mớ lý thuyết khô khan trong sách vở, mà nó là một hệ thống tư tưởng, một công cụ phân tích mạnh mẽ giúp chúng ta hiểu được bản chất của xã hội, nhìn thấy những quy luật vận động của lịch sử, và thậm chí là dự báo về tương lai. Nó mở ra một góc nhìn hoàn toàn khác về thế giới xung quanh, về sự bất công, về đấu tranh giai cấp, và về con đường đi tới một xã hội tốt đẹp hơn. Hãy cùng nhau “giải mã” chủ nghĩa xã hội khoa học một cách thật gần gũi và dễ hiểu nhé!

Chủ nghĩa xã hội khoa học là gì?

Nói một cách ngắn gọn và dễ hình dung, chủ nghĩa xã hội khoa học là một hệ thống lý luận toàn diện được xây dựng dựa trên việc nghiên cứu một cách khách quan và khoa học các quy luật vận động của xã hội loài người, đặc biệt là xã hội tư bản, để từ đó chỉ ra con đường giải phóng giai cấp công nhân và toàn thể nhân loại khỏi áp bức, bóc lột, tiến tới xây dựng một xã hội mới tốt đẹp hơn – xã hội xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa.

Đây không phải là những mong ước hão huyền hay lý tưởng thuần túy dựa trên lòng tốt của con người, mà là kết quả của sự phân tích sâu sắc về mâu thuẫn trong lòng xã hội tư bản, vai trò của các giai cấp trong lịch sử, và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân. Nó khác biệt căn bản với các loại hình chủ nghĩa xã hội trước đó, vốn được gọi là chủ nghĩa xã hội không tưởng, bởi tính khoa học, dựa trên thực tiễn và quy luật khách quan, chứ không phải chỉ là những dự đoán hay mong muốn chủ quan.

Nguồn gốc và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học ở đâu, khi nào?

Chủ nghĩa xã hội khoa học không tự nhiên mà có, nó là sản phẩm của sự phát triển tư tưởng của nhân loại và những điều kiện kinh tế – xã hội cụ thể vào giữa thế kỷ XIX.

Chủ nghĩa xã hội khoa học ra đời vào khi nào và ở đâu?

Chủ nghĩa xã hội khoa học ra đời vào những năm 40 của thế kỷ XIX tại các nước Tây Âu, đặc biệt là Đức, Anh, Pháp, gắn liền với tên tuổi của C. Mác và Ph. Ăng-ghen.

Đây là thời kỳ chủ nghĩa tư bản đang phát triển mạnh mẽ nhưng đồng thời cũng bộc lộ rõ những mâu thuẫn gay gắt giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản, giữa lực lượng sản xuất xã hội hóa và chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa. Phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân diễn ra ngày càng quyết liệt, nhưng còn mang tính tự phát, thiếu đường lối lý luận soi sáng. Bối cảnh lịch sử và kinh tế – xã hội này là mảnh đất màu mỡ cho sự ra đời của một lý luận cách mạng đủ sức dẫn đường cho phong trào công nhân.

Những tiền đề lý luận nào dẫn đến sự ra đời của học thuyết này?

Sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học dựa trên sự kế thừa và phát triển những thành tựu tư tưởng vĩ đại mà nhân loại đã đạt được. Ba tiền đề lý luận chủ yếu là:

• Triết học cổ điển Đức: Đặc biệt là phép biện chứng của Hê-ghen và chủ nghĩa duy vật của Phoi-ơ-bắc. Mác và Ăng-ghen đã kế thừa và cải tạo một cách triệt để, tạo nên chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử – những công cụ lý luận sắc bén để nhận thức và cải tạo thế giới.
• Kinh tế chính trị cổ điển Anh: Với những đại biểu như A. Xmít và Đ. Ri-các-đô. Mác đã kế thừa học thuyết giá trị lao động của họ, nhưng đi sâu phân tích và phát triển thành học thuyết giá trị thặng dư, vạch trần bản chất bóc lột của chủ nghĩa tư bản.
• Chủ nghĩa xã hội không tưởng Pháp: Tiêu biểu là Xanh Xi-mông, Phu-ri-ê, R. Ô-oen. Những nhà không tưởng này đã phê phán sâu sắc những mặt trái của chủ nghĩa tư bản và đưa ra những phác thảo về xã hội tương lai không có áp bức, bóc lột. Tuy nhiên, họ không tìm ra được con đường thực hiện và lực lượng cách mạng để xây dựng xã hội đó. Mác và Ăng-ghen đã kế thừa những giá trị nhân đạo, phê phán của chủ nghĩa xã hội không tưởng, nhưng loại bỏ tính không tưởng, phi lịch sử của nó và đặt nền móng cho lý luận về chủ nghĩa xã hội dựa trên cơ sở khoa học.

Có thể nói, chủ nghĩa xã hội khoa học là đỉnh cao của sự phát triển tư tưởng lý luận của loài người, là sự tổng kết thực tiễn phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân, và là sự kết hợp giữa lý luận cách mạng với phong trào công nhân.

Ai là những người đặt nền móng cho chủ nghĩa xã hội khoa học?

Nhắc đến chủ nghĩa xã hội khoa học mà không nhắc đến C. Mác và Ph. Ăng-ghen thì quả là thiếu sót lớn. Họ chính là những người thầy vĩ đại đã đặt viên gạch đầu tiên và xây dựng nên tòa nhà lý luận đồ sộ này.

Ai đã sáng lập ra chủ nghĩa xã hội khoa học?

Người sáng lập ra chủ nghĩa xã hội khoa học là C. Mác (Karl Marx, 1818-1883) và Ph. Ăng-ghen (Friedrich Engels, 1820-1895).

Họ không chỉ là những nhà tư tưởng, nhà lý luận lỗi lạc, mà còn là những nhà hoạt động cách mạng nhiệt thành, luôn gắn liền lý luận với thực tiễn phong trào công nhân. C. Mác tập trung nghiên cứu triết học, kinh tế chính trị và đóng góp chủ yếu vào việc phát hiện ra chủ nghĩa duy vật lịch sử và học thuyết giá trị thặng dư. Ph. Ăng-ghen là người bạn chiến lược, người đồng chí thân thiết, người đã cùng Mác xây dựng nên toàn bộ hệ thống lý luận, đồng thời có những đóng góp độc lập quan trọng vào triết học, kinh tế chính trị và lý luận về quân sự, nhà nước.

Công trình vĩ đại nhất của họ là “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản” (xuất bản năm 1848) – văn kiện mang tính cương lĩnh đầu tiên của chủ nghĩa xã hội khoa học, phác thảo những nguyên lý cơ bản về sự ra đời, phát triển và diệt vong của chủ nghĩa tư bản, về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân, và về con đường đi tới chủ nghĩa cộng sản. Sau đó, C. Mác đã dành cả đời để nghiên cứu và viết “Bộ Tư bản”, một tác phẩm kinh điển phân tích sâu sắc bản chất của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.

V.I. Lênin đóng vai trò gì trong sự phát triển của chủ nghĩa xã hội khoa học?

Sau C. Mác và Ph. Ăng-ghen, V.I. Lênin (Vladimir Ilyich Lenin, 1870-1924) là người kế tục xuất sắc và phát triển chủ nghĩa xã hội khoa học trong điều kiện lịch sử mới – chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn độc quyền (chủ nghĩa đế quốc).

Lênin đã bảo vệ sự trong sáng của chủ nghĩa Mác trước các trào lưu xét lại, đồng thời bổ sung và phát triển học thuyết của Mác và Ăng-ghen trên nhiều mặt, đặc biệt là lý luận về đảng kiểu mới của giai cấp vô sản, về cách mạng xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ chủ nghĩa đế quốc, và về xây dựng chủ nghĩa xã hội ở một nước lạc hậu. Ông là người lãnh đạo Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917, biến chủ nghĩa xã hội khoa học từ lý luận thành hiện thực, mở ra một thời đại mới trong lịch sử loài người. Vì vậy, học thuyết cách mạng của giai cấp vô sản được gọi là chủ nghĩa Mác-Lênin, bao gồm ba bộ phận lý luận cấu thành thống nhất: Triết học Mác-Lênin, Kinh tế chính trị Mác-Lênin, và Chủ nghĩa xã hội khoa học.

Đối với những ai quan tâm đến quá trình kiểm tra và đánh giá kiến thức, việc tìm hiểu [đề thi chủ nghĩa xã hội khoa học] có thể giúp bạn hình dung rõ hơn về những nội dung trọng tâm cần nắm vững khi học môn này. Điều này không chỉ hữu ích cho việc ôn tập mà còn giúp bạn định hình được cách tiếp cận bài thi hiệu quả.

Những nguyên lý cơ bản nào tạo nên “trụ cột” của chủ nghĩa xã hội khoa học?

Chủ nghĩa xã hội khoa học là một hệ thống lý luận đồ sộ, nhưng có thể khái quát qua những nguyên lý cơ bản sau, tạo thành “bộ khung” vững chắc cho học thuyết này:

• Chủ nghĩa duy vật lịch sử: Đây là một trong những phát kiến vĩ đại nhất của Mác và Ăng-ghen. Nó khẳng định rằng sự tồn tại xã hội (phương thức sản xuất, quan hệ sản xuất, lực lượng sản xuất) quyết định ý thức xã hội (chính trị, pháp luật, đạo đức, tôn giáo, nghệ thuật…). Hay nói cách khác, cơ sở hạ tầng kinh tế là nền tảng, là cái quyết định kiến trúc thượng tầng (chính trị, nhà nước, pháp luật, v.v.). Lịch sử xã hội loài người phát triển thông qua sự kế tiếp của các hình thái kinh tế xã hội (cộng sản nguyên thủy, chiếm hữu nô lệ, phong kiến, tư bản chủ nghĩa, cộng sản chủ nghĩa) theo những quy luật khách quan, không phụ thuộc vào ý chí chủ quan của con người.

• Học thuyết giá trị thặng dư: Mác đã vạch trần bí mật của sự bóc lột tư bản chủ nghĩa thông qua học thuyết này. Ông chỉ ra rằng, nguồn gốc của lợi nhuận tư bản không phải là từ việc mua bán hàng hóa ngang giá trên thị trường, mà là từ lao động không công của công nhân tạo ra giá trị mới (giá trị thặng dư) lớn hơn giá trị sức lao động mà nhà tư bản đã trả cho họ. Việc chiếm đoạt giá trị thặng dư này là bản chất của quan hệ bóc lột trong chủ nghĩa tư bản.

• Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân: Dựa trên phân tích khoa học về vị trí của giai cấp công nhân trong nền sản xuất tư bản chủ nghĩa (là lực lượng sản xuất chủ yếu, không có tư liệu sản xuất riêng, bị bóc lột nặng nề) và những phẩm chất cách mạng của họ (tính tổ chức kỷ luật cao, triệt để cách mạng), Mác và Ăng-ghen khẳng định giai cấp công nhân là giai cấp duy nhất có khả năng lãnh đạo cuộc đấu tranh lật đổ chủ nghĩa tư bản và xây dựng xã hội cộng sản chủ nghĩa – xã hội không còn áp bức, bóc lột.

• Lý luận về cách mạng xã hội chủ nghĩa: Đây là con đường để giai cấp công nhân thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình. Cách mạng xã hội chủ nghĩa là sự nghiệp của quần chúng nhân dân dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản – đội tiên phong của giai cấp công nhân. Mục tiêu cuối cùng là xóa bỏ chế độ tư hữu, xác lập chế độ công hữu về tư liệu sản xuất, giải phóng lực lượng sản xuất, giải phóng con người.

• Lý luận về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội: Đây là giai đoạn lịch sử tất yếu từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản. Trong thời kỳ này, còn tồn tại đan xen nhiều hình thức kinh tế, xã hội cũ và mới. Nhiệm vụ chủ yếu là cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới trên tất cả các lĩnh vực: kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, xây dựng nhà nước chuyên chính vô sản (nhà nước xã hội chủ nghĩa) làm công cụ để cải tạo xã hội cũ và xây dựng xã hội mới.

Việc nắm vững những nguyên lý này không chỉ giúp bạn hiểu sâu sắc hơn về học thuyết Mác-Lênin mà còn cung cấp một lăng kính để phân tích các vấn đề kinh tế, xã hội hiện tại. Đôi khi, những khái niệm này có vẻ trừu tượng, nhưng khi áp dụng vào thực tiễn, bạn sẽ thấy chúng giải thích được rất nhiều điều.

Để hiểu rõ hơn về [chủ nghĩa xã hội khoa học chương 6], nơi thường tập trung vào thời kỳ quá độ và viễn cảnh chủ nghĩa cộng sản, việc ôn tập kỹ lưỡng các nguyên lý này là cực kỳ quan trọng. Hay khi tìm hiểu về [trắc nghiệm chủ nghĩa xã hội khoa học chương 2], bạn sẽ gặp lại những nội dung cơ bản về triết học duy vật lịch sử và sứ mệnh giai cấp công nhân.

Tại sao chủ nghĩa xã hội khoa học lại “khoa học” hơn chủ nghĩa xã hội không tưởng?

Đây là câu hỏi mấu chốt để phân biệt hai trào lưu tư tưởng này. Cái tên “khoa học” không phải ngẫu nhiên mà có, nó phản ánh bản chất khác biệt về phương pháp luận và cơ sở lý luận.

Điểm khác biệt cốt lõi nào khiến chủ nghĩa xã hội khoa học mang tính khoa học?

Sự khác biệt cơ bản nằm ở chỗ:

• Cơ sở lý luận: Chủ nghĩa xã hội không tưởng dựa trên những suy đoán thiên tài, những ước mơ về một xã hội tốt đẹp, xuất phát từ lòng căm ghét bất công và tình yêu thương con người. Họ kêu gọi lòng tốt của giai cấp thống trị, của toàn xã hội để thực hiện lý tưởng của mình. Ngược lại, chủ nghĩa xã hội khoa học dựa trên việc nghiên cứu khách quan các quy luật vận động của xã hội, đặc biệt là quy luật kinh tế của chủ nghĩa tư bản. Mác và Ăng-ghen đã khám phá ra những quy luật này (chủ nghĩa duy vật lịch sử, học thuyết giá trị thặng dư) để chứng minh rằng sự sụp đổ của chủ nghĩa tư bản và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội là tất yếu khách quan, không phụ thuộc vào ý chí chủ quan của ai.
• Con đường và lực lượng thực hiện: Chủ nghĩa xã hội không tưởng không chỉ ra được con đường đấu tranh cách mạng thực sự để thủ tiêu chế độ cũ và xây dựng chế độ mới. Họ thường đề xuất các biện pháp hòa bình, kêu gọi sự giúp đỡ từ trên xuống, hoặc xây dựng các mô hình xã hội lý tưởng biệt lập. Họ cũng không tìm ra được lực lượng xã hội có khả năng thực hiện cuộc chuyển biến cách mạng đó. Ngược lại, chủ nghĩa xã hội khoa học chỉ ra con đường cách mạng xã hội chủ nghĩa là tất yếu và xác định rõ lực lượng lãnh đạo và thực hiện cuộc cách mạng đó chính là giai cấp công nhân với sứ mệnh lịch sử của mình.
• Phương pháp: Chủ nghĩa xã hội không tưởng sử dụng phương pháp tư biện, suy luận logic để xây dựng mô hình xã hội tương lai. Chủ nghĩa xã hội khoa học sử dụng phương pháp biện chứng duy vật để phân tích hiện thực xã hội, bóc trần bản chất của các hiện tượng, tìm ra quy luật vận động và phát triển.

Hay nói theo cách của Ph. Ăng-ghen: “Hai phát kiến vĩ đại này [chủ nghĩa duy vật lịch sử và học thuyết giá trị thặng dư] là kết quả nghiên cứu khoa học, là cơ sở để biến chủ nghĩa xã hội từ không tưởng thành khoa học”. Chính vì dựa trên những phát kiến khoa học về quy luật xã hội mà chủ nghĩa xã hội của Mác và Ăng-ghen mang tính hiện thực và cách mạng sâu sắc, chỉ ra con đường giải phóng cho giai cấp bị áp bức.

Chủ nghĩa xã hội khoa học có ý nghĩa gì trong thời đại ngày nay?

Dù ra đời từ thế kỷ XIX, nhưng chủ nghĩa xã hội khoa học vẫn giữ nguyên giá trị lý luận và thực tiễn trong thời đại chúng ta, một thời đại đầy biến động với những thách thức toàn cầu.

Vai trò của chủ nghĩa xã hội khoa học trong việc phân tích xã hội đương đại là gì?

Chủ nghĩa xã hội khoa học cung cấp một công cụ lý luận sắc bén để phân tích bản chất của chủ nghĩa tư bản hiện đại và những mâu thuẫn của nó.

• Nó giúp chúng ta nhận diện rõ hơn về sự bóc lột sức lao động trong điều kiện kinh tế thị trường, về sự phân hóa giàu nghèo ngày càng sâu sắc, về cuộc khủng hoảng kinh tế mang tính chu kỳ, và về vai trò ngày càng tăng của tư bản tài chính.
• Nó lý giải nguồn gốc của các cuộc đấu tranh xã hội, từ đấu tranh của công nhân đòi quyền lợi, đến các phong trào chống bất bình đẳng, bảo vệ môi trường, chống chiến tranh…
• Nó giúp chúng ta hiểu rằng, dù chủ nghĩa tư bản có điều chỉnh và thích nghi đến đâu, những mâu thuẫn cơ bản của nó vẫn tồn tại và không thể giải quyết triệt để trong khuôn khổ của bản thân nó.

Chủ nghĩa xã hội khoa học định hướng cho sự phát triển xã hội hiện nay như thế nào?

Đối với các quốc gia lựa chọn con đường xã hội chủ nghĩa, như Việt Nam, chủ nghĩa xã hội khoa học đóng vai trò là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hành động.

• Nó định hướng cho công cuộc xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đảm bảo sự phát triển kinh tế gắn liền với tiến bộ và công bằng xã hội, không hy sinh lợi ích của đa số cho một thiểu số.
• Nó cung cấp cơ sở lý luận để xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, phát huy quyền làm chủ của nhân dân.
• Nó định hướng cho việc xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, con người mới xã hội chủ nghĩa.
• Nó giúp chúng ta kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, vượt qua những khó khăn, thách thức trong quá trình hội nhập quốc tế.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, việc vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa xã hội khoa học là nhiệm vụ cực kỳ quan trọng và phức tạp. Nó đòi hỏi sự nghiên cứu, tìm tòi không ngừng, tránh giáo điều, rập khuôn, đồng thời kiên định những nguyên tắc cốt lõi.

Nhiều bạn sinh viên khi làm [báo cáo thực tập] về các vấn đề kinh tế, xã hội ở Việt Nam thường có thể áp dụng những kiến thức từ môn học này để phân tích bối cảnh, chính sách, hoặc thậm chí là dự báo xu hướng. Hiểu rõ về các khái niệm như quan hệ sản xuất, lực lượng sản xuất, cơ sở hạ tầng, kiến trúc thượng tầng… giúp bạn có cái nhìn sâu sắc hơn về thực trạng và đưa ra những nhận định thuyết phục hơn.

Làm thế nào để hiểu sâu hơn về chủ nghĩa xã hội khoa học?

Học tập và nghiên cứu chủ nghĩa xã hội khoa học là một quá trình đòi hỏi sự kiên trì và phương pháp đúng đắn.

Những cách hiệu quả để tiếp cận và nghiên cứu chủ nghĩa xã hội khoa học là gì?

• Đọc các tác phẩm kinh điển: Cách tốt nhất là đọc trực tiếp các tác phẩm gốc của Mác, Ăng-ghen, Lênin, hoặc ít nhất là các tài liệu giới thiệu, tóm tắt đáng tin cậy. Bắt đầu với “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản”, “Chống Đuy-rinh”, “Nhà nước và Cách mạng” có thể là những bước đi ban đầu tốt.
• Nghiên cứu các giáo trình chính thống: Các giáo trình đại học, cao đẳng ở Việt Nam được biên soạn rất công phu, hệ thống hóa kiến thức theo từng chương, từng phần, rất phù hợp cho người mới bắt đầu hoặc cần ôn tập có hệ thống.
• Kết nối lý luận với thực tiễn: Đây là phương pháp học quan trọng nhất. Đừng chỉ học thuộc lòng các định nghĩa. Hãy thử áp dụng những nguyên lý đã học để phân tích các sự kiện kinh tế, chính trị, xã hội đang diễn ra xung quanh bạn, ở Việt Nam và trên thế giới.
• Thảo luận và trao đổi: Học cùng bạn bè, thầy cô, tham gia các buổi thảo luận chuyên đề sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn những điểm khó, nghe những góc nhìn khác và củng cố kiến thức.
• Làm bài tập và kiểm tra: Thực hành làm các dạng [trắc nghiệm chủ nghĩa xã hội khoa học chương 2] hoặc [trắc nghiệm chương 6 chủ nghĩa xã hội khoa học] giúp bạn hệ thống lại kiến thức, làm quen với cách hỏi và tự đánh giá mức độ hiểu bài của mình.

Học chủ nghĩa xã hội khoa học không phải là để trở thành nhà lý luận ngay lập tức, mà là để trang bị cho mình một thế giới quan, một phương pháp luận khoa học để nhìn nhận và giải quyết các vấn đề.

Những hiểu lầm thường gặp về chủ nghĩa xã hội khoa học là gì?

Trong quá trình tìm hiểu, bạn có thể gặp phải một số hiểu lầm hoặc quan niệm sai lệch về chủ nghĩa xã hội khoa học.

Những quan niệm sai lầm phổ biến nhất về chủ nghĩa xã hội khoa học là gì và làm thế nào để nhìn nhận đúng đắn?

• Đồng nhất chủ nghĩa xã hội khoa học với mô hình xã hội chủ nghĩa hiện thực trong lịch sử: Mô hình chủ nghĩa xã hội đã từng tồn tại ở Liên Xô và Đông Âu là sản phẩm của việc vận dụng (có lúc thành công, có lúc sai lầm) các nguyên lý của chủ nghĩa xã hội khoa học vào điều kiện lịch sử cụ thể. Những khuyết điểm, sai lầm của các mô hình đó không phải là bản chất của chủ nghĩa xã hội khoa học, mà là do việc vận dụng chưa đúng đắn hoặc do những điều kiện khách quan và chủ quan khác. Cần phân biệt lý luận khoa học và thực tiễn lịch sử phức tạp.
• Cho rằng chủ nghĩa xã hội khoa học đã “lỗi thời” sau sự sụp đổ của Liên Xô: Sự kiện năm 1991 đánh dấu sự sụp đổ của một mô hình cụ thể, chứ không phải sự sụp đổ của một học thuyết khoa học. Những vấn đề mà Mác, Ăng-ghen, Lênin phân tích (mâu thuẫn của chủ nghĩa tư bản, bóc lột, bất bình đẳng…) vẫn tồn tại và thậm chí ngày càng trầm trọng hơn trong chủ nghĩa tư bản hiện đại. Do đó, học thuyết này vẫn còn giá trị để phân tích và phê phán xã hội đương đại, và định hướng cho cuộc đấu tranh vì một xã hội công bằng hơn.
• Hiểu sai về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân: Sứ mệnh này không có nghĩa là chỉ có công nhân cổ cồn xanh mới là lực lượng cách mạng. Trong điều kiện hiện nay, giai cấp công nhân đã mở rộng bao gồm cả những người lao động trí óc, những người bị bóc lột giá trị thặng dư (dưới những hình thức khác nhau) và tham gia vào quá trình sản xuất xã hội hiện đại.
• Coi nhẹ hoặc tuyệt đối hóa vai trò của nhà nước trong thời kỳ quá độ: Nhà nước xã hội chủ nghĩa là công cụ quan trọng để xây dựng xã hội mới, nhưng nó phải là nhà nước thực sự của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, hoạt động theo pháp luật và phát huy tối đa quyền làm chủ của nhân dân. Tuyệt đối hóa vai trò nhà nước có thể dẫn đến quan liêu, độc đoán; coi nhẹ vai trò nhà nước có thể làm suy yếu khả năng định hướng và kiểm soát của xã hội.

Việc nhận diện và tránh những hiểu lầm này giúp chúng ta có cái nhìn khách quan, đúng đắn và toàn diện hơn về chủ nghĩa xã hội khoa học.

Lời khuyên từ chuyên gia: Học chủ nghĩa xã hội khoa học thế nào cho hiệu quả?

Để học tốt môn chủ nghĩa xã hội khoa học, đặc biệt nếu bạn là sinh viên cần sử dụng kiến thức này cho học tập và nghiên cứu, có một vài lời khuyên từ góc độ chuyên gia có thể hữu ích.

Giáo sư Nguyễn Văn Hòa, một nhà nghiên cứu lâu năm về chủ nghĩa Mác-Lênin tại Việt Nam, chia sẻ:

“Khi học chủ nghĩa xã hội khoa học, điều quan trọng nhất không phải là ghi nhớ từng câu chữ, mà là nắm vững phương pháp luận của nó. Hãy luôn đặt câu hỏi: Vì sao lại thế này? Nguồn gốc của vấn đề ở đâu? Quy luật nào đang chi phối? Khi bạn nhìn nhận các hiện tượng kinh tế, xã hội bằng lăng kính duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, bạn sẽ thấy bức tranh toàn cảnh rõ ràng hơn rất nhiều. Đừng ngại tranh luận, đặt câu hỏi với thầy cô và bạn bè, vì đó là cách tốt nhất để làm sâu sắc thêm sự hiểu biết của bạn.”

Lời khuyên này nhấn mạnh tính chủ động và phương pháp học biện chứng. Thay vì học thụ động, hãy cố gắng trở thành “nhà khoa học” nhỏ, tự mình phân tích và tìm hiểu dựa trên những công cụ lý luận được cung cấp.

Thực tế, việc học tốt môn này không chỉ giúp bạn qua môn ở trường, mà còn rèn luyện tư duy phản biện, khả năng phân tích vấn đề phức tạp – những kỹ năng vô cùng cần thiết cho bất kỳ ai, bất kể bạn theo đuổi ngành nghề gì. Khi làm [báo cáo thực tập], bạn sẽ cần phân tích thực trạng, đưa ra giải pháp. Tư duy được rèn luyện từ chủ nghĩa xã hội khoa học sẽ giúp bạn làm điều đó một cách có hệ thống và chiều sâu hơn.

Kết luận

Như vậy, chúng ta đã cùng nhau đi một vòng để khám phá về chủ nghĩa xã hội khoa học, từ nguồn gốc ra đời giữa lòng xã hội tư bản đầy biến động, đến những nguyên lý cơ bản làm nên “trụ cột” của học thuyết, sự khác biệt với chủ nghĩa xã hội không tưởng, và ý nghĩa của nó trong việc phân tích, định hướng sự phát triển của thế giới hiện đại.

Chủ nghĩa xã hội khoa học không chỉ là một phần của lịch sử tư tưởng, mà còn là một công cụ lý luận sống động, giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về bản chất của các hiện tượng xã hội, về cuộc đấu tranh không ngừng nghỉ để xây dựng một thế giới công bằng, văn minh và tốt đẹp hơn. Việc học tập, nghiên cứu và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa xã hội khoa học là trách nhiệm và lợi ích của mỗi chúng ta, đặc biệt là thế hệ trẻ, những người sẽ tiếp tục gánh vác sứ mệnh xây dựng tương lai.

Hy vọng rằng bài viết này đã cung cấp cho bạn những kiến thức hữu ích và khơi gợi thêm sự quan tâm của bạn về chủ đề hấp dẫn này. Đừng ngần ngại tìm hiểu sâu hơn, thảo luận và kết nối những gì đã học với thực tiễn cuộc sống. Chúc bạn thành công trên con đường chinh phục tri thức!